• Prof. Dr. Bayram Ali Çetinkaya
    • Prof. Dr. Bayram Ali Çetinkaya
    • Prof. Dr. Bayram Ali Çetinkaya
    • Prof. Dr. Bayram Ali Çetinkaya
    • Prof. Dr. Bayram Ali Çetinkaya
Üyelik Girişi
Parolamı unuttum
Üye olmak istiyorum
Köşe Yazıları
Bayram Ali Çetinkaya
Emin Kişi ve İstikamet
Bilimsel Çalışmalar
Videolar
Makale Arşivi

Yeni Yayımlanan Kitaplar

   

İsmail Haqqi His Life Works and Views
Bayram Ali Çetinkaya
İNSAN YAYINLARI

ibn rüşd (1. cilt) (uluslararası ibn rüşd sempozyumu bildirileri) doğu-batı ilişkisinin entelektüel boyutu ibn rüşd'ü yeniden düşünmek



ibn rüşd (2. cilt) (uluslararası ibn rüşd sempozyumu bildirileri) doğu-batı ilişkisinin entelektüel boyutu ibn rüşd'ü yeniden düşünmek


Dini ve felsefi metinler: Yirmibirinci Yüzyılda yeniden okuma, anlama ve algılama
Bayram Ali Çetinkaya(Editör)

Doğu-Batı: İki Dünyanın Buluştuğu Noktada Düşünce Günleri



İzmirli İsmail Hakkı
Bayram Ali Çetinkaya
 İNSAN YAYINLARI
15 TEMMUZ DESTANI
Bayram Ali Çetinkaya
bacetinkaya@hotmail.com
“Mahalle”sinden kovulan entelektüel Şerif Mardin-II
13/09/2017

“Mahalle”sinden kovulan entelektüel Şerif Mardin-II



Prof. Dr. Bayram Ali ÇETİNKAYA
Prof. Dr. Bayram Ali ÇETİNKAYA
Osmanlı’da Toplum, Siyaset ve Din

Osmanlı’da sınıfların bulunmadığını düşünen Mardin, Aydınlanma fikirlerinin topluma olduğu gibi sirayet ettiğini kabul etmez. Buna karşın, “fikirleri okuyan” insanların “teşkilatlanmasını”nın öneminin altını çizer.

Toplum ve inanç ilkelerini iyi tahlil eden Şerif Mardin’in (Ruşen Çakır’la yaptığı söyleşideki) sözleri, yeni metotları bulduğunu iddia eden “modernist” okuma yapanlar için bir takım ikazlar taşımaktadır:

“Belirli bir İslami tarih gelişimini anlamak için, hangi tarih olursa olsun, ümmet, içtihat, fıkıh kavramlarını muhakkak anlamak gerekir. Bizimkiler, biraz abartacağım, örneğin İslam’ı anlamak için Michel Foucault’nun kavramlarından yola çıkıyorlar. Olabilir ama zayıf sonuç verir. İçtihatın İslam düşüncesinde ne demek olduğunu bilmeden, farklı İslam düşünürlerinin içtihat hakkındaki görüşlerini hatırlamadan İslam tarihi yapmak mümkün değildir. Seyyid Kutub’un kullandığı “cahiliye” kavramının İslam tarihindeki karşılığını bilmeden adamı tamamen Foucault’cu bir görüşle incelemek tamamen yanlış olmayabilir, çünkü Foucault’da evrensel boyutlar var. Ama Kutup İslamî bir potadan çıkmıştır. Yani olanlardan memnunum ancak Türkiye’de ‘bakın Batı’nın en yeni düşünürlerini ben ne iyi biliyorum’ diyerek yola çıkıp da oradan birçok şeyleri anlamaya çalışanlar var. Bu bir gösterişten ibaret. Bunu bırakmak lazım. İslam’ı anlamak için bazı temel kavramlarını bilip yola çıkmak lazım.”

“Ben Kimim?”

Şerif Mardin, “ben kimim?” sorusunun cevabının hayatımızı kapsayan İslâm ve İslâm kültüründe olduğunu söyler. O, Türkiye’de İslâm’ın enerjisinin arttığının göstergesi olarak, Cumaya giden şahısların sayısına işaret eder. Mabetlerde yardım paralarının toplandığı, ‘yakın bir dostundan duyduğu’ ifade ederken, insanın aklına modern Türkiye’nin en önemli sosyologlardan olan bir entelektüelinin, bunu bizzat hiç tecrübe/müşahade edip etmediği sorusu gelir. Öte yandan toplanan paraların akıbeti konusunda sahtekârlık imasında bulunarak, cami cemaatini ve görevlilerini şaibe altında bırakmaktadır.

“İslâmlaşma”nın Verdiği Dayanılmaz Rahatsızlık

Şerif Mardin, televizyon ve medyadaki programların –eskiden olmayan- İslâmî ahlak dersi vermesinden rahatsızlığını gizlemiyor. Bununla da yetinmeyerek ciddi ve gayri ciddi İslâmî yayınların sayısının artışından endişe ediyor. “Çok çocuk yapın” tavsiyesini duymak, onu kaygılandırıyor. Muhafazakâr partilerin, teknolojisi sahiplenmesi ve kabullenmesini de şaşkınlıkla izlediğini belirtiyor. Medya araçlarının, muhafazakârlar tarafından kullanılmasındaki -eskiden var olan- kırmızı çizgilerin geçildiği ikazında bulunarak, eski günlerin özlemini duyuyor.

“Sohbet”i Keşfediş!

Mardin, tarikatların canlanmasını İslamî bir yolculuğun devamı olarak tabiî görüyor. Ancak tarikatlara canlılık veren bağlılığın temelinde tanıdığı “sohbet”i keşfeder: “Orada sohbet, insanlar arasındaki tabii ilişkiyi başka bir şekilde kuran bir şey. Yalnızlık duygusunu ortadan kaldıran, kardeşlik duygusunu arttıran bir şey.”

Cumhuriyetin Lütufları…

Tarikatları yasaklayan ama varlığını da yok etmeyen Cumhuriyetin ilginç bir özelliğini ifade eden Şerif Mardin, bunu sistemin tahammüllü olmasıyla ilişkilendiriyor: “Cumhuriyet, laikliği, vesaireyi ortaya atarken, Şemsettin Günaltay başbakan oldu. Şemsettin Günaltay medresede yetişmiş biri! Hiçbir zaman çok laik bir adam olduğunu sanmıyorum Şemsettin Günaltay’ın. Böyle tuhaf şeyler var Cumhuriyet’te. Yani Cumhuriyet’in tahammül edemeyeceği bir şeyin Cumhuriyet’le birlikte, yani Cumhuriyet’e katılarak devam etmesi gibi bir şey var burada.”

Yine Şerif Mardin’in gözünde, Cumhuriyet, bayram, Cuma, tarikat gibi “İslâmî formüller”e dokunmadı, onların devam etmesine yol verdi.

Nakşibendilik/İskenderpaşa, Milli Görüş ve Ak Parti Merakı

İlk dönemlerden ziyade son dönem Nakşibendiliğin, daha doğrusu onun siyasetle ilişkisinin parametrelerinin izini süren Şerif Mardin, eserlerinde bu konuya özel bir önem verdi. Özellikle de ele aldığı İskenderpaşa ekolünün köklerini, Kafkas’lardan alarak Anadolu’ya ve İstanbul’a taşıdı. Türkiye’deki Milli Görüş, Milli Nizam, Selamet,…. AK Parti’ye kadar olan dönemleri tarikat, tasavvuf, iktisat, siyaset bağlamında nispeten objektif olarak değerlendirdi denilebilir…

Fetöcüler Hakkındaki Kuşkular ve “Nötr”leşme

Mardin’e göre, Nakşibendiliğin kurduğu “ağ”ın siyasetle yolunun kesişmesi bir partinin kurulmasıyla neticelendi. Fetöcüler konusunda ise, Neşe Düzel’le (10-11.10.2011) on yıl önce yapılan söyleşilerinde kuşkularından bahsetmez, zihninden geçen hâsılayı paylaşmaz ve “nötr” kalmayı yeğler: “Bu teşkilatın, ne kadar kendiliğinden İslamî bir tarafı olan strateji olduğunu bilmiyoruz. Yüzlerce mektep, vs. var. O mekteplerden mezun olanlar çok da memnun olabiliyorlar fakat bütün bunların ne için olduğunu bilemiyoruz, merak ediyoruz... Ben şahıs olarak katiyen bilmiyorum ve bütün bu organizasyonun uzun vadede sonucu ne olacak çıkaramıyorum...Fakat dünyada böyle büyük bir çark var. Gülen hareketinin o çarktan olumlu ya da olumsuz etkilenmemiş olması mümkün değil. Ben Gülen cemaatinin o çarkın nasıl bir parçası olduğunu ve o çarkın içinde nerede durduğunu çıkaramıyorum.”

Köklerini Arayan Aristokrat

Şerif Mardin, diplomat babası ve bakan olan büyükbabasıyla gittiği okula dair, Türklük, İslam kültürü ve dinin ritüelleri konusunda daha önce tecrübe etmediği ilginç anekdotları aktarıyor:

“Benim babam diplomattı. Orta sınıflardanız yani. O tarihte Yugoslavya vardı ve ben Frenklerle eğitim görüyordum. Beni o okuldan alıp Galatasaray’a gönderdiler. Beni Galatasaray’a gönderme bir millileştirme operasyonuydu. Büyükbabam Ahmet Cevdet Bey hayatının büyük kısmını İsviçre’de geçirmişti. Ama ailede frenkvarî felsefelerin fazla etrafa saçılmasından biraz mustarip bir insan haline geldi. Büyükbabam, ‘Bu gazete bir Türk gazetesidir’ diye ilk gazeteyi çıkaran kişi... Onun Türklüğünün İslamiyet’le ne kadar bağlı olduğunu anlatan bir fıkra anlatayım size. İşte o bıktığı sırada...”

“ ‘Kendi memleketini bilmeyen insanlardan oluşan bir aile mi olacağız’ diyerek, beni aldı elimden İstanbul’da İstiklal Caddesi’nin ortasındaki Ağa Camii’ne götürdü. Kendisi dışarıda kaldı, ‘Git’ dedi, ‘bu insanlar ne yapıyorlarsa sen de onu yap. Önce abdest, sonra namaz, onlar ne yapıyorlarsa ben de onu yaptım. Ağa Camii’nden sonra beni Balık Pazarı’na götürdü. Balık Pazarı’nda mumbar yedirdi. Şimdi Türklük, İslam... Mumbar, cami... Bizim birbirine bağlamakta çok zorluk çektiğimiz İslam ve milliyetçiliği, bu fıkra bile iki küçük hareketle birbirine bağlıyor işte.”

“Son Çeyrek”te Paradigma Değişimi

Dikkat çekici bir başka husus; Şerif Mardin’in kitaplarındaki bakış açılarıyla/tasavvuruyla, söyleşilerinde gözlemlenen farklılıklardır. Eserlerindeki Mardin, daha özgür, dingin ve sakin bir bakış açısı sergilerken, söyleşilerde daha buyurgan, manipülatif bir izlenim vermektedir. Her şeye rağmen Şerif Mardin, ülkemizin kültürel ve dinî hayatının çözümlemesine kendisini adamış bir entelektüel profili çizmektedir.

Ama cevabını bekleyen sorular hala durmaktadır. Şerif Mardin, ne oldu da sekseninden sonra savunduğu ve arkasında durduğu fikirleri yerle bir ederek/bir çırpıda geride bırakarak paradigma değiştirdi? Acaba ömrünün son dönemlerinde “güvenli bir liman” olarak “mahalle”sine sığınma ihtiyacı mı hissetti?

Not: Bu makale hazırlanırken, Şerif Mardin’le Ruşen Çakır (10.06.2007 Vatan Pazar Eki;-15.05.2007-Vatan Kitap Eki; 22.09.2011-Vatan) ve Neşe Düzel’in yaptığı söyleşilerden (10-11.10.2011-Taraf) yararlanılmıştır.

Prof. Dr. Bayram Ali ÇETİNKAYA
http://www.mirathaber.com/prof-dr-bayram-ali-cetinkaya-mahallesinden-kovulan-entelektuel-serif-mardin-ii-79-1763y.html


Yorum Yaz
781 kez okundu. Yazarlar

Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın

Yazarın diğer yazıları

Emin Kişi ve İstikamet - 06/08/2021
Güvenilir mü’minin dili, küfür, lanet, kaba ve çirkin sözden uzaktır. Haya ve edep emin kimsenin şahsiyetini inşa eder.
Minberlere Ruh Veren Usta - 03/08/2021
Abdestli olarak eline aldığı ceviz ağacından üretilmiş kerestelerine şekil verir ve onlara ruh katar.
Güven dili ve hakikat - 29/07/2021
Güvenin olduğu hallerde fitne ve fesat yoktur. Güven zulmü yok eder, zâlimi hareketsiz bırakır.
Zaman ve Ezan - 21/07/2021
Akıllı ve başarılı kimse, ömrünü ve zamanını fayda üzerine kuran kişidir. O bilir ki; zaman, sahip olunan en değerli hazinedir.
İbrahim'in Yakarışı - 21/07/2021
İbrahim’in imtihanları yakarışlarının bir sınavıdır. Her dua ve yakarış İbrahim’i yeni bir imtihan ve mücadeleyle karşı karşıya bırakır.
Zaman ve Ezan - 07/07/2021
Zaman, hızlı geçen bir akıştır/süreçtir. Hız arttıkça zaman azalmaktadır.
Zamanın Kıyameti - 04/07/2021
Ömür, ilim, mal, beden, zamanla doğrudan ilişkilidir. Ömür insana ve varlığa faydalı ise, zaman bereketli geçmiş demektir.
Zamanın değeri(ni ölçmek) - 23/06/2021
Zamanı değerlendirmek, irade ve tercihle gerçekleşmektedir. Dikkat edilmesi gereken husus, her şeyi uygun bir vakitte ve yeri geldiğinde yapmaktır.
Büyük Sınav Konya İmam Hatip Okulu’na Gir(ebil)mek - 18/06/2021
Yetmişli yılların başında, sayısı 7 olan İmam Hatip Okulu sayısı 72 çıkmıştır.
 Devamı
Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi2
Bugün Toplam84
Toplam Ziyaret148796
Etkinlikler
YENİ ÇIKAN ESERLER
                                               






                                            


                                              
                                                                                        
                                                      
                                                   
     





Yayımlanan Eserler


Sayıların Gizemi ve Tasavvufun Dinamikleri
Bayram Ali Çetinkaya
İnsan Yayınları


   İlkçağ Felsefesi TarihiBayram Ali Çetinkaya 
İNSAN YAYINLARI








Yitik Bilgi ve Hikmet
Bayram Ali Çetinkaya

İslam Medeniyetinin Dinamikleri
Bayram Ali Çetinkaya
 İNSAN YAYINLARI


İrfan ve Hikmet Peygamberi 
Bayram Ali Çetinkaya
   İNSAN YAYINLARI
   


   Şems-Mevlana Dostluğu
     Bayram Ali Çetinkaya
     İNSAN YAYINLARI
      


Medine'den Medeniyete
Bayram Ali Çetinkaya
İNSAN YAYINLARI