Tanrıtanımazlık olarak tarif edilen ‘ateizm’ kelimesi, Yunanca’da olumsuzluk eki ‘a’ ile Tanrı anlamına gelen ‘theos’un birleşmesinden meydana gelmektedir. Ateizm, Tanrı’nın veya tanrıların var olmadığı inancını savunan bir düşüncedir. Âlemi yarattığı, onun yasalarını koyduğu, evrene müdahale ettiği düşünülen bir varlığa veya Yaratıcı’ya inanmamak ateizmi anlatan bir tanımdır.

            Teizmin iddialarını reddeden ateizm, Tanrı’yı ya da tanrıları kabul etmeme üzerinden kanıtlar getirmeye çalışır. Şüpheciler, materyalistler ve pozitivistler için de ateizm kavramı kullanılmaktadır. Ateizm, tek tanrı inancını savunan teist akımlara muhalif bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. Evreni yaratan ve onun varlığını devam ettiren, aşkın, sonsuz güç sahibi, bilgi ve iradesi evrende içkin olan teist Tanrı inancına karşı, ateizm tepkisel olarak doğmuş bir fikir akımıdır.

            Allah’ın varlığını, yani evrende derûnî, hariç ve üstün bir ilahî sebebi kabul etmeyen ateizm, bir sistemden çok, pozitif birtakım ilkelerden hareketle bir inkârı savunmaktadır. Allah’ı, ruhu, yaratılışı inkâr ederken, evrenin planlı olmayan birtakım tesadüflerin eseri olduğunu iddia eder. Ateistler, doğa olaylarının açıklanmasında hiçbir ‘aşkın sebebi’ kabul etmezler. Dolayısıyla onlar, din, dindar ve yüksek inanç sahiplerine karşı durarak onlarla mücadele ederler. Bu açıdan ateizmin temellerini (ontolojik) materyalizmde aramak gerekmektedir.

            Tanrı merkezli anlayışların yerini Rönesans’la birlikte akıl, bilim, insan ve toplum merkezli akımlar almıştır. Doğa bilimlerindeki hızlı gelişmeler, on altıncı yüzyıldan itibaren pozitif bilimlerin gelişmesinde önemli katkılarda bulunmuştur. Onun için ondokuzuncu yüzyılın materyalist, pozitivist ve biyolojistleri ateist kabul edilmektedirler.

            Hakikatin özünü madde olarak kabul eden ateistler, âlemde Tanrı’ya yer ayırmaz/bırakmaz. Onlara göre Tanrı olursa, insanın hürriyeti ortadan kalkar.

            Felsefeciler, ateizmi pratik ve teorik diye iki kısma ayırmaktadırlar. Teorik ateizm, Tanrı’nın var oluşunun, Mutlak veya Mutlak Varlık imkanını tamamen dışlayan bir düşünceyi savunmaktadır. Pratik ateizm ise, insanın hayatını Tanrı konusunu hiç gündeme getirmeden devam ettirmesinin ve eylemlerinden sadece sonlu ve dünyevî değerleri ilke olarak benimseyen ateizm türüdür. Aslında pratik ateizm, insanın davranışlarında, Tanrı’yla ilişkisini tamamen görmemesinden veya Tanrı sanki hiç var olmuyormuş gibi hayatını sürdürmesinden meydana gelmektedir.

            On yedinci yüzyıl ateist filozofları, âlemde gördükleri, kusurlar, yetersizlikler ve kötülüklerden yola çıkarak Tanrı’nın var olmadığını iddia ederler. Bu düşünürler, Kilisenin, dinlerin insan hayatında oynadıkları olumsuz rolleri, dinî fanatizme, din savaşlarına, dinsel toleransa işaret ederler. Onlar, bunların sebebinin de Tanrı olgusu olduğuna inanırlar.