İrfan dünyasının son dönem ârif ve âlimlerinden Mehmet Zâhid Kotku (1897-1980)[1], ilim, fikir ve tefekkür hayatımıza önemli katkıları olan bir gönül insanıdır. O, yaşadığı zamanın sorun ve problemlerine karşı duyarlı olmuş, uygulanabilir makul çözümler sunmaya çalışmıştır. İlim, iman ve ahlâk alanında yetkin ve etkili eserler vererek bu özelliğini somut hale dönüşmüştür.      Mehmed Zâhid Efendi’nin ahlâkla ilgili çalışmaları, tüm külliyatı içinde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Tasavvufî Ahlâk adlı eseri, bu açıdan öne çıkmaktadır. Beş cilt olarak kaleme alınan bu eser, Kotku’nun ahlâk ve erdemleri konu edinmesi yönüyle öne çıkan bu eseri, ele aldığı konu ve meseleleri öz bir biçimde tespit ederek hayatın içinden çözümler sunan bir çalışmadır.

            Tasavvufî Ahlâk adlı eserinde, Mehmed Zâhid Kotku, kitabın yazılma sebebini geride bırakılan hayırlı amellerden olması açısından kaleme aldığını bildirmektedir. Bu kapsamda o, sadaka-i cariye olarak kabul edilen cami, mektep, medrese ve hastane, dua edecek salih evlatla birlikte bırakılan ilmin hayırları yaşatan ameller olarak değerlendirildiğini bize hatırlatmaktadır. Böylece Kotku, kapsamlı ahlâk eserini, “İhvân-ı Müslimine bir hediye olarak ve hayırla yâd edilmek için” bu kitabı yazdığını ifade etmektedir.[2]

            Kotku’nun Tasavvufî Ahlâk adlı eserindeki üslubu, doğrudan alıntılar dışında kendine özgü bir tarzı yansıtmaktadır. Bu açıdan kitapta Abdülkadir Geylanî’nin et’Fethu’r-Rabbanî[3], adlı eserinde olduğu gibi, muhatabına karşı yapılmış bir sohbet yönteminin varlığı söz konusu olmaktadır. Mehmed Efendi, adeta karşısında konumlanmış okuyucusuyla bire bir konuşma yöntemini tercih etmektedir. Sohbet üslubu, yerini zaman zaman konuşmaya, nasihata, öğüde, ikaza veya emirlere bırakmaktadır.

            Ahlâkı, zikir, tefekkür ve amel çerçevesinde tanımlayan Kotku için, Allah’ı çok çok zikretmek hayatın bir parçasıdır. Bu zikrin meclislerde toplu olarak yapılması[4] önemlidir. Ona göre zikredilen kelamların en güzel ve sevgili olan dört kelamı şunlardır: 1.Subhanellah 2.Velhamdülillah 3. Lâ ilahe illallah 4. Vallahu ekber.[5]

            Tezekkürün yanında, davranışlar çerçevesinde iyi hasletler ve faziletler, uygulamaya yönelik erdemleri içermektedir. Kotku bu erdemleri kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. O, erdemlerin ruhu terakki ettirdiğini ifade ederken, faziletleri şu şekilde hatırlatmaktadır: Şecaat, sehâvat, hikmet, adalet, merhamet, muavenet, sadakat, sabır, emanete riayet, sözünde durmak, vefa, haya.[6]

Yorumlar